W marcu 2012 roku delegacje Fundacji EkoRozwoju z Wrocławia oraz Federacji Zielonych Gaja ze Szczecina odwiedziły Meklemburgię-  niemiecki land najbogatszy w aleje oraz posiadający najlepszy system ochrony drzew przydrożnych. Najprężniej w zakresie ochrony alej działa tam lokalny oddział organizacji BUND (Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland e.V.). Jest to także land w którym funkcjonuje tzw. "fundusz alejowy", czyli specjalna pula środków skierowana głównie na sadzenie drzew. Zapraszamy do przeczytania, jak w północno-wschodnich Niemczech chroni się aleje.

W biurze BUND MV w Schwerin delegacja z Polski spotkała się z  Kathariną Brueckmann, - przedstawicielka BUND M-V oraz Ingo Lehmannem z landowego Ministerstwa Rolnictwa i Środowiska. Katharina Brueckmann  przedstawiła największe problemy z alejami oraz  działania jakie podejmuje meklemburski oddział BUND w zakresie ochrony alej. Podstawowe problemy wydaja się być podobne do tych, z którymi borykamy się w Polsce, są to:
•    są akty prawne nakazujące ochronę drzew, np. podczas remontów dróg, ale niestety nie ma nadzoru, czy ta ochrona jest stosowana;
•    stosuje się zbyt dużo soli drogowej;
•    mimo że sadzi się sporo młodych drzew, z powodu braku pielęgnacji w pierwszych latach nasadzone drzewa  po pewnym okresie  stają się słabe lub obumierają;  nie zawsze są należycie zabezpieczone;
•    częstym problemem jest też niszczenie korzeni – zbyt blisko drzew powstaje infrastruktura, np. drogi dla rowerów, także drzewa rosnące na skraju pasa drogowego – korzenie są zaorywane przez rolników;
•    niewłaściwe cięcia drzew.

BUND MV podejmuje szereg działań na rzecz ochrony alej. Przede wszystkim jest to inicjatywa „przyjaciele alej” lub „społeczni opiekunowie” – wolontariusze i ochotnicy, którzy opiekują się alejami, dosłownie „ojcowie chrzestni”: dbają o aleje, kontaktują się z administracją. Organizuje także liczne  konferencje i seminaria. Prowadzi także edukację i realizuje sadzenie w szkołach oraz inne działania związane z drzewami (np. zbiory owoców z drzew alejowych i warsztaty ze smażeniem powideł). Godna naśladowania jest inicjatywa „młodzi giganci” – polega na zbieraniu nasion z pomników przyrody i wysiewanie w okolicy.
BUND MV pracuje głównie z zarządcami dróg oraz przyjaciółmi alej, którym oferuje wsparcie merytoryczne oraz pomoc w pozyskaniu funduszy.

Więcej na temat działań podejmowanych przez BUND MV można przeczytać tu (strona w j. niemieckim)

Ingo Lehmann z meklemburskiego Ministerstwa Rolnictwa, Środowiska i Ochrony Konsumentów (Ministerium für Landwirtschaft, Umwelt und Verbraucherschutz M-V) opowiedział o działaniach realizowanych na rzecz alej. Podstawowym jest zarządzanie tzw. Funduszem alejowym.

FUNDUSZ ALEJOWY powstał w 1994 r. Fundusz gromadzi środki pochodzące z opłat za kompensacje. Mechanizm gromadzenia funduszy jest bardzo prosty – za każde wycięte drzewo wymagana jest kompensacja 1:3, co oznacza, że należy posadzić jedno drzewo a za dwa pozostałe wpłacić pieniądze do funduszu. W rzeczywistości bardzo często zarządca drogi zamiast sadzić drzewa, także wpłaca pieniądze na fundusz. Dzięki temu funduszowi w latach 1991-2007 posadzono 1 800 km nowych alej. Fundusz jest zarządzany przez regionalne ministerstwo środowiska.

Do tego funduszu każdy może aplikować o środki (organizacje pozarządowe, gminy, administracja drogowa, nawet prywatne osoby), które składają projekty nasadzeń gdy mają już wszystkie uzgodnienia, w tym wyznaczone miejsce. Fundusz finansuje do 100% kosztów nasadzeń. Oprócz sadzenia można aplikować o pieniądze na utrzymanie, pielęgnacje, a także np. wykup ziemi pod sadzenie oraz na działania edukacyjne.

W Stralsund spotkaliśmy się z Karstenem Jakelem z firmy UmweltPlan GmbH, który przygotowywał koncepcję rozwoju alej w byłym powiecie Streilitz w Meklemburgii. Aby tego dokonać przeprowadził inwentaryzację ponad ponad 1 700km dróg wszystkich szczebli, w tym – 490 km alej. Jego praca  skupiała się na alejach w krajobrazie oraz w odniesieniu do bezpieczeństwa ruchu drogowego, mniejsze znaczenie miały aspekty ekologiczne i przyrodnicze.

Głównymi celami przeprowadzonych badań było m.in.:
- analiza potrzeb i możliwości w zakresie alej w regionie
- rozwój planu działań na następne lata
- standaryzacja podejścia wszystkich zarządców dróg
- praktyczne wskazówki oraz informacje w zakresie pielęgnacji i sadzenia drzew
- oszacowanie kosztów opieki nad drzewami oraz sadzenia nowych alej

Poznaliśmy metodologię prowadzonych badań, która stanie się dla nas inspiracją do podejmowania podobnych działań z Polsce. Zapoznalismy sie także z wynikami przeprowadzonej inwentaryzacji, które zostały przedstawione na mapach w bardzo interesujący sposób, m.in. jako osobną kategorię alej wyróżniono aleje topolowe - przeznaczone w krótkim czasie do wycinki. Uznano, że jst do doskonałe miejsce, w którym można dokonywać nasadzeń bardziej długowiecznych gatunków drzew.

W oparciu o wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji powstał plan działań, w którym zawarto wytyczne w kilku kategoriach:
- zachowanie alej i opieka nad starymi alejami - tu przede wszystkim zaleca się zmniejszenie ilości używanej soli drogowej oraz unikanie mechanicznych uszkodzeń drzew (m.in. stawianie barier energochłonnych czy zabezpieczanie drzew podczas remontów)
- opieka nad młodymi alejami - wraz z sadzeniem należy egzekwować profesjonalną pierwszą opiekę nad nasadzeniami – co zredukuje koszt opieki nad drzewami w przyszłości
- sugestie dla sadzenia nowych alej - tu przede wszystkim zaleca się sadzenie drzew różnorodnych, ale wpisujących się w krajobraz, aby kontynuować to co już jest.

Wszystkie spotkania były bardzo inspirujące, nauczyliśmy się co jeszcze można zrobić dla lepszej ochrony przydrożnych drzew. W północnych Niemczech panuje powszechna zgoda na to, że aleje sa cennym elementem krajobrazu i należy je chronić. Mamy nadzieję, że i u nas takie przekonanie będzie coraz bardziej powszechne.

Fot. K. Witkoś, BUND M-V